Nadmierne jedzenie i nadwaga może być sygnałem dla otoczenia, że dziecko nie radzi sobie z problemami, że chce na siebie zwrócić uwagę, np. kiedy czuje się zaniedbane przez rodziców, nie radzi sobie z nauką lub jest zazdrosne o młodszego brata. Udzielając pomocy psychologicznej należy skoncentrować się na osobowości dziecka, jego relacji z rówieśnikami i rodzicami, jego sytuacji rodzinnej, na funkcji, jaką pełni dla niego jedzenie oraz znaczenia otyłości dziecka dla jego rodziców.
W przypadku otyłości u małego dziecka do lat trzech pomoc terapeutyczna skierowana jest głównie do jego rodziców. Pomoc psychologiczna polega na dostarczeniu matce wiedzy i praktycznych umiejętności istotnych dla fazy rozwojowej dziecka, na zidentyfikowaniu razem z nią istotnych dla dziecka potrzeb, odciążeniu jej za poczucie winy za ograniczanie i odmawianie dziecku jedzenia, nauczenie jej kontrolowania własnych negatywnych emocji. W przypadku przedszkolaka pomoc terapeutyczna polega na oddziaływaniu równoległym na dziecko i jego rodziców. Praca z dzieckiem ma najczęściej formę psychozabawy, z rodzicami psycholog analizuje trudności i niepowodzenia dziecka tak, jak oni je postrzegają. Psycholog powinien uświadomić rodzicom, że powinni chronić poczucie godności dziecka, okazywać mu pozytywne emocje, wzmacniać jego przejawy aktywności fizycznej. Pocieszanie dziecka za pomocą jedzenia jest niekorzystne, ponieważ nie rozwiązuje problemu i nie zaspokaja potrzeby emocjonalnej. Im starsze dziecko tym większe są konsekwencje psychologiczne jego nadwagi.
Zadaniem psychologa jest:
– pomóc rodzicom w zrozumieniu problemów dziecka,
– dowartościowanie dziecka w oczach rodziców,
– przekonanie rodziców do wspólnego podjęcia wysiłków w celu zmiany dotychczasowych nawyków,
– poprawienie kontaktów rodzic- dziecko.
Pomoc psychologiczna dla nastolatków skierowana jest głównie do nich samych. Polega na zdiagnozowaniu psychoemocjonalnych przyczyn powstania i utrzymywania się nadmiernej masy ciała oraz pomoc w radzeniu sobie z problemami psychospołecznymi wynikającymi z otyłości. Diagnoza psychologiczna w otyłości zmierza do odpowiedzi na pytania, dlaczego dziecko je nadmiernie i jakie funkcje dla dziecka i jego rodziny odgrywa nadwaga oraz jedzenie. Pokarmy i ich spożywanie mogą kompensować przeżywane przez młodego człowieka trudności, niepowodzenia mogą również redukować poczucie bycia niekochanym i nieakceptowanym. Jedzenie pełni wtedy funkcję „pocieszyciela”. Utrzymująca się nadwaga u nastolatka może być również przejawem odwrócenia uwagi od innych problemów i konfliktów występujących w rodzinie, poprzez koncentrację na „bezpiecznym zagadnieniu” jakim jest otyłość. Terapia otyłości może być indywidualna lub grupowa. Wybór formy pracy w terapii indywidualnej zależy od specyfiki problemów pacjenta i jego rodziny. Tworzenie grup terapeutycznych dla dzieci otyłych i ich rodziców jest okazją do zebrania doświadczeń, dotyczących własnego postępowania i funkcjonowania, informacji dotyczących metod radzenia sobie z otyłością i jej konsekwencjami, a także źródłem wsparcia. Psychologowie, zależnie od podejścia, różnie definiują problem otyłości i proponują różne formy terapii. Behawioryści zwracają główną uwagę na brak równowagi między energią pobieraną przez jednostkę, a energią przez nią zużywaną. Dlatego też celem terapii behawioralnej jest redukcja masy ciała pacjenta poprzez modyfikację stylu życia ( zachowań żywieniowych i aktywności fizycznej).
Praca terapeutyczna z otyłym nastolatkiem może stanowić długotrwały proces, a jego efekt zależy od motywacji i indywidualnych właściwości pacjenta. Kuracje dają lepsze i trwalsze rezultaty, gdy są przeprowadzane grupowo. Wymiana doświadczeń w realizowaniu zaleceń dietetycznych i wspólne kontrolowanie masy ciała stanowi czynnik dopingujący. Przebywanie w grupie nastolatków z podobnymi problemami pomaga też w radzeniu sobie z negatywnymi emocjami, obniżonym poczuciem własnej wartości, poczuciem samotności i wyobcowania.
Ważnym elementem pomocy psychologicznej jest też wyznaczanie realnych celów terapii, określających etapy dochodzenia do pożądanej masy ciała. W decyzji tej bardzo ważny jest udział nastolatka – cel narzucony przez lekarza lub rodziców osłabia motywacje dziecka, które może się zniechęcić i przyjąć postawę bierną. Cele te nie mogą być zbyt ambitne, a przez to nierealistyczne. Najlepsza wydaje się być metoda małych kroków, dająca większą możliwość osiągania sukcesów. Z otyłością wiążą się bardzo często rodzinne nieporozumienia i konflikty. Pomoc terapeuty w ich ujawnieniu i rozwiązaniu często okazuj się niezbędna. Wiele badań wskazuje też na to, że niektóre postawy rodzicielskie takie jak: nadopiekuńczość, bezradność, nadmierna dominacja, dystans uczuciowy, utrudniają korygowanie otyłości. W takich sytuacjach pomocne okazuje się terapia rodzinna. Dobre efekty przynosi również tworzenie grup wsparcia i samopomocy dla rodziców i nastolatków, pozwalających na wymianę doświadczeń i wzrost poczucia akceptacji. Terapia poznawczo – behawioralna jest metodą często stosowaną w przypadku otyłości u nastolatków i zawiera m. in. trening umiejętności (monitorowanie samego siebie, skupianie się na realizacji celów, kontrolowanie bodźców, właściwe odżywanie się), wzmacnianie tolerancji na frustracje i radzenie sobie ze stresem. Wśród jej celów znajduje się pomoc młodym ludziom w radzeniu sobie z sytuacjami, które skłaniają ich do powrotu do zachowań niekorzystnych dla zdrowia, w radzeniu sobie z emocjami, trening umiejętności, podejmowania decyzji i pozytywnego myślenia. Zastąpienie myślenia negatywnego – pozytywnym poprawia samopoczucie i zwiększa motywacje do wprowadzenia zmian.
