Żywienie w cukrzycy typu II

Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna charakteryzująca się zwiększonym stężeniem glukozy we krwi (tzw. hiperglikemia), będącym wynikiem zaburzeń wydzielania lub działania insuliny. Chorobę tę definiuje się także jako zespół zaburzeń metabolicznych związanych z nieprawidłową gospodarką węglowodanową organizmu, które są przyczyną zakłóceń w funkcjonowaniu wielu narządów i układów: oczu, nerek, serca, układu nerwowego, naczyń krwionośnych[1] (więcej https://dietakonieczna.pl/dieta-cukrzyca/).

Dieta chorego na cukrzycę powinna uwzględniać zasady właściwego żywienia, które obowiązują zarówno osoby zdrowe, jak i chore. Oto kilka zasad prawidłowego żywienia opracowanych przez ekspertów Instytutu Żywności i Żywienia:

• należy zachować umiar w jedzeniu; nie dopuścić do nadwagi lub otyłości i wykazywać aktywność fizyczną,
• należy jeść różnorodne produkty spożywcze,
• produkty zbożowe powinny być głównym źródłem kalorii,
• codziennie należy pić co najmniej 2 szklanki chudego mleka lub spożywać jego przetwory,
• mięso należy jeść z umiarem,
• codziennie należy jeść warzywa i owoce,
• należy ograniczyć spożycie tłuszczów, w szczególności zwierzęcych, a także produktów zawierających cholesterol,
• należy zachować umiar w spożywaniu cukru i słodyczy,
• należy ograniczać spożycie soli,
• należy unikać alkoholu.

Prawidłowa dieta powinna być zbilansowana pod względem zawartości energii i składników pokarmowych: białek, węglowodanów, tłuszczów, witamin i składników mineralnych[2].

Zapotrzebowanie energetyczne można w przybliżeniu obliczyć w następujący sposób:

• dla osób leżących – 20 kcal/kg należnej masy ciała (n.m.c.),
• dla osób pracujących umysłowo i/lub wykonujących pracę fizyczną – 30 kcal/kg n.m.c.,
• dla osób codziennie ćwiczących – 35 kcal/kg n.m.c.,
• dla osób wykonujących ciężką pracę fizyczną – 40 kcal/kg n.m.c.

Osoby chore na cukrzycę z nadwagą lub otyłością powinny spożywać mniej kalorii, niż wskazuje przewidywane zapotrzebowanie, oraz zwiększać wydatki energetyczne poprzez aktywność fizyczną[3].

Posiłki powinny być spożywane regularnie, 4-6 razy dziennie o stałych porach. Wskazane jest utrzymanie odpowiednich ilości węglowodanów i kalorii w poszczególnych posiłkach. W tabeli zestawiono produkty spożywcze zalecane w diecie chorego na cukrzycę oraz produkty, które należy ograniczać bądź wykluczać.

Zdrowa dieta i właściwy tryb życia to najważniejsze sposoby zapobiegania i zawracania procesu chorobotwórczego cukrzycy typu II. Pomagają również niektóre zioła oraz witaminy i minerały. Wyniki badań dowodzą, że stosowanie ich pomaga utrzymać w ryzach stężenie glukozy we krwi i zwiększać wrażliwość organizmu na insulinę, a także zapobiegać występowaniu powikłań cukrzycowych. Zioła korzystne dla cukrzyków:

• Gymnema sylvestre – jest to indyjskie zioło, stosowane od wieków w tradycyjnej indyjskiej medycynie. Wyniki badań wykazały, że stosowanie tego ziela pomaga w obu typach cukrzycy dzięki normalizacji glukozy we krwi. Dzieje się  tak dlatego, iż ziele to wspomaga wydzielanie insuliny lub aktywność tego hormonu.
• Balsamka ogórkowata – to zielonkawy, podłużny, żebrowany i pokryty brodawkami owoc rośliny należącej do rodziny dyniowatych. Jada się ja powszechnie w Azji. Potrafi obniżać stężenie glukozy we krwi u chorych na cukrzycę obu typów. Zawiera substancje zwaną polipeptydem-P o bardzo podobnej budowie do insuliny i to właśnie obecności tego związku warzywo to zawdzięcza swoje lecznice właściwości.
• Cynamon – jest jednym z najdawniej stosowanych środków w medycynie chińskiej z powodu swoich leczniczych właściwości: rozcieńcza krew, zwalcza drobnoustroje i stabilizuje stężenie glukozy we krwi. Wyniki badań wskazują, że poprawia wrażliwość organizmu na obecność insuliny, zmniejsza stężenie glukozy na czczo i cholesterolu we krwi.
• Kozieradka – jej nasiona stosuje się powszechnie w kuchni indyjskiej i tajskiej. Obniża stężenie glukozy we krwi cukrzyków typu II i zwiększa wrażliwość organizmu na obecność insuliny. Cokolwiek, co uwrażliwia organizm na insulinę, jednocześnie zmniejsza stężenie tego hormonu we krwi, pomagając w chudnięciu i utrzymaniu w ryzach glukozy.
• Żeń-szeń – istnieje kilka odmian tej rośliny. Dla cukrzyków najbardziej skuteczna jest odmiana rosnąca w Ameryce Południowej, czyli żeń-szeń pięciolistny. Obniża stężenie glukozy na czczo i glikowanej hemoglobiny we krwi. Ponadto ziele to wpływa pozytywnie na nastrój chorych.
• Cebula i czosnek – warzywa te obniżają poziom glukozy we krwi, a efekt zależy od dawki, co oznacza, że im więcej się ich spożyje, tym spadek stężenia glukozy jest większy. Wydaje się, że zawdzięczają swoje korzystne właściwości obecności związków zawierających siarkę, a obróbka termiczna ich nie zmniejsza. Oba te warzywa ponadto obniżają cholesterol i triglicerydy, a także podwyższone ciśnienie krwi, co czyni z nich ważny i cenny składnik jadłospisu dla chorych na cukrzycę[5].

Niezbędne składniki odżywcze dla chorych na cukrzycę typu II:

• Chrom – znaczenie tego biopierwiastka dla ludzkiego zdrowia odkryto dopiero w 1957 roku. Jest on niezbędny do kontrolowania stężenia glukozy we krwi, współdziałając wspólnie z insuliną i umożliwiając jej przenikanie do wnętrza komórek. Jeżeli w organizmie występuje niedobór chromu, działanie insuliny jest upośledzone, a stężenie cukru we krwi rośnie. Chrom pomaga lepiej kontrolować stężenie glukozy we krwi, dzięki czemu spada też poziom insuliny, a to sprzyja chudnięciu. Wpływa też na obniżanie „złej” frakcji cholesterolu, LDL i triglicerydów, podnosząc jednocześnie poziom „dobrej” frakcji cholesterolu, HDL. Wyniki badań klinicznych pokazały, że dawką efektywną jest 200 mikrogramów chromu. Najbogatszymi źródłami pokarmowymi tego biopierwiastka są pełne ziarna zbóż (ryż niełuszczony, pieczywo żytnie i pszenne z mąki z pełnego przemiału), brokuł i zielona fasolka szparagowa.
• Kwas lipidowy – organizmy ludzi, zwierząt i roślin wytwarzają ten naturalny związek w niewielkich ilościach. Miejscem jego głównego działania są mitochondria, to ta część każdej komórki, która wytwarza energię. Kwas lipidowy ma silne właściwości przeciwutleniająco (jest antyoksydantem) i chroni przed uszkodzeniami błony komórkowe, DNA i inne części komórek. Jest to niezwykle ważne dla chorych na cukrzycę, ponieważ ich organizmy wytwarzają dużo wolnych rodników. Kwas lipidowy chroni przed uszkodzeniami także inne składniki odżywcze: witaminy C i E oraz koenzym Q10, pomagając im dłużej trwać w organizmie. Kwas lipidowy odgrywa w zmniejszaniu długotrwałych powikłań towarzyszących cukrzycy i zapobiega rozwojowi chorób układu sercowo-naczyniowego. Wysokie stężenie glukozy we krwi uszkadza duże i małe naczynia krwionośne, a związek ten pomaga rozszerzać się tym naczyniom, co poprawia krążenie i przepływ krwi do narządów i kończyn.
• Magnez – pierwiastek ten wykazuje kilka ważnych działań w organizmie człowieka. Ponad 60% całkowitej ilości magnezu obecnej w ciele znajduje się w kościach. Magnez odgrywa ważną rolę w przemianie materii, a jego niedobór sprzyja oporności insulinowej i pogarsza kontrolę stężenia we krwi. Magnez zmniejsza wysokie ciśnienie krwi i jest niezbędne do utrzymania serca w dobrym stanie, a cukrzykom pomaga unikać chorób układu sercowo-naczyniowego. Cukrzycy tracą więcej magnezu w moczu niż ludzie zdrowi, zatem jego suplementacja jest bardzo ważna, by nie dopuścić do wystąpienia niedoboru tego ważnego biopierwiastka w organizmie. Bogatym źródłem magnezu są całe, nieprzetworzone ziarna zbóż, orzechy i nasiona oraz zielone warzywa liściowe (np. szpinak)[6].
• Kwas omega-3 – odgrywają niezwykle ważną rolę dla prawidłowego rozwoju naszego organizmu. Ich właściwy poziom m.in. wpływa na utrzymanie prawidłowego stężenia cholesterolu i wspomaga pracę mózgu[7]. Są trzy najważniejsze kwasy:

• kwas α-linolenowy (ALA) – występuje głównie w roślinach
• kwas dokozaheksaenowy (DHA) – występuje głównie w rybach
• kwas eikozapentaenowy (EPA) – występuje głównie w rybach
• bogate źródła roślinne kwasów omega-3 to przede wszystkim olej lniany wysokolinolenowy, czy olej z dzikiej róży[8].

Dostarczanie organizmowi dużych ilości związków o właściwościach przeciwutleniających może w ogóle uchronić przed rozwojem cukrzycy typu II, a chorych znacznie poprawić rokowania. Antyoksydanty wychwytują, to znaczy neutralizują, wolne rodniki, czyli niezwykle agresywne reaktywne cząstki powstające w organizmie, które mogą uszkadzać błony komórkowe, DNA, a nawet spowodować śmierć komórki. Wiadomo, że w organizmie chorych na cukrzycę występuje stan zapalny, powodowany przez wysokie stężenie glukozy we krwi i nadmiar odłożonego w ciele tłuszczu. Komórki tkanki tłuszczowej wytwarzają szereg substancji wywołujących stan zapalny i wolne rodniki, produkowane także przez układ immunologiczny. Organizm osoby chorej na cukrzycę, próbując naprawić wszystkie uszkodzenia, zużywa antyoksydanty o wiele szybciej. Z tego względu organizm chorych na cukrzycę ma o wiele większe zapotrzebowanie na antyoksydanty i niezwykle ważne jest, aby dostarczać je organizmowi w odpowiednich ilościach. Jest to istotny sposób unikania lub opóźniania rozwoju powikłań towarzyszących cukrzycy, czyli chorób układu nerwowego i naczyń krwionośnych oraz retynopatii[9].

Artykuł jest częścią porad dla osób zmagających się z cukrzyca typu drugiego. Kolejna porcja praktycznych porad już niedługo.

BIBILOGRAFIA

1. Cabot, Cukrzyca typu II, Zawróć proces chorobowy w sposób naturalny, schudnij i odzyskaj zdrowie, Warszawa, 2011.
2. Jarosz, L. Kłosiewicz-Latoszek, Cukrzyca. Zapobieganie i leczenie, Warszawa, 2019.
3. 3. https://oleofarm.pl/artykuly/czym-sa-kwasy-omega-3/, (14.11.2019).

4.   https://oleofarm.pl/artykuly/czym-sa-kwasy-omega-3/, (14.11.2019).

[1] Jarosz M., Kłosiewicz-Latoszek L., Cukrzyca. Zapobieganie i leczenie, Warszawa, 2019, s.9.

[2] Ibidem, s.45-46.

[3] Ibidem, s.46.

[4]  Ibidem,  s.51-54.

[5] Cabot, S., Cukrzyca typu II, Zawróć proces chorobowy w sposób naturalny, schudnij i odzyskaj zdrowie, Warszawa, 2011, s. 109-112.

[6] Ibidem, s. 112-114.

[7]https://oleofarm.pl/artykuly/czym-sa-kwasy-omega-3/, (14.11.2019).

[8] https://www.naturell.pl/artykuly/ktory-olej-ma-najwiecej-kwasow-omega-3, (14.11.2019).

[9] Cabot, S., Cukrzyca typu II, Zawróć proces chorobowy w sposób naturalny, schudnij i odzyskaj zdrowie, Warszawa, 2011, s. 115-116.