Nowotwory podobnie jak cukrzyca, otyłość czy choroby sercowo-naczyniowe zaliczają się do grupy chorób cywilizacyjnych, czyli chorób występujących globalnie. Stanowią jedną z głównych przyczyn zgonów wśród ludzi na całym świecie. W Polsce nowotwory jako przyczyna śmierci klasyfikują się na drugiej pozycji, zaraz po chorobach sercowo-naczyniowych.
Według danych podanych w 2015 roku przez Światową Organizację Zdrowia – WHO – z powodu choroby nowotworowej zmarło 8,8 miliona ludzi [1] ponadto szacuje się, że w ciągu najbliższych dwóch dekad liczba chorych na raka wzrośnie nawet o 70%.
Nowotwór definiowany jest jako nieprawidłowa masa tkankowa, której wzrost jest nadmierny, nieskoordynowany z normalnymi tkankami i postępuje nawet po usunięciu przyczyny [2]
Nowotwory można podzielić na łagodne (niezłośliwe) i złośliwe (tę grupę potocznie określna się mianem „raków”, choć z medycznego punktu widzenia nie jest to prawidłowe) [3] Należy zwrócić uwagę na fakt, że nowotwory łagodne występują znacznie częściej niż nowotwory złośliwe.
Czynniki ryzyka rozwoju nowotworu:
Genetyczne
Starzenie się
Żywienie
Płeć
Rodzaj wykonywanej pracy
Zanieczyszczenie środowiska
Stres oksydacyjny
Choroby
Leki
Alkohol
Palenie papierosów
Tryb życia
Otyłość
Powyżej wymienione czynniki przyczyniają się do rozwoju nowotworu, jednak wg Światowej Organizacji Zdrowia od 30 do 50% zachorowań można by uniknąć poprzez właściwe wybory związane ze stylem życia np. unikanie palenia, zdrowe odżywianie. Prewencja antynowotworowa, a co się z tym wiąże okresowe badania i higieniczny tryb życia mogą prowadzić do zmniejszenia śmiertelności.
W październiku 2015 roku Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła, wyniki badań nad wpływem spożycia czerwonego mięsa oraz mięsa przetworzonego a zachorowalnością na nowotwory. Czerwone mięso zostało sklasyfikowane jako grupa A2, czyli prawdopodobnie rakotwórcze dla ludzi, natomiast mięso przetworzone zakwalifikowano do grupy A1 jako rakotwórcze dla ludzi. Kategoria A1 jest stosowana, gdy istnieją wystarczające dowody na rakotwórczość u ludzi. Innymi słowy, istnieją przekonujące dowody na to, że czynnik powoduje raka. Ocena jest zwykle oparta na badaniach epidemiologicznych wykazujących rozwój raka u ludzi narażonych na działanie promieniowania jonizującego. W przypadku mięsa przetworzonego klasyfikacja ta oparta jest na wystarczających dowodach z badań epidemiologicznych, że spożywanie przetworzonego mięsa powoduje raka jelita grubego. [4] W oparciu o uzyskane wyniki WHO wzmacnia zalecenie WHO z 2002 r., że ludzie spożywający mięso powinni ograniczać spożycie przetworzonego mięsa, aby zmniejszyć ryzyko raka jelita grubego. Niektóre inne zalecenia żywieniowe zalecają również ograniczanie spożycia czerwonego mięsa lub przetworzonego mięsa, ale koncentrują się one głównie na zmniejszeniu spożycia tłuszczu i sodu, które są czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i otyłości. Osoby, które są zaniepokojone rakiem mogą rozważyć zmniejszenie spożycia czerwonego mięsa lub przetworzonego mięsa, dopóki nie zostaną opracowane zaktualizowane wytyczne dotyczące raka.[5]
W 1980 roku miały miejsce największe dotychczas przeprowadzone badania nad związkiem między odżywianiem a ryzykiem rozwoju chorób. Badania prowadzone na 6500 osobach w 65 prowincjach w całych Chinach przez prof. Junshi Chen oraz dr Colina Campbella określone jako „The China Study” które dowiodły, że żywność pochodzenia zwierzęcego ma negatywny wpływ na zdrowie człowieka. Badania przeprowadzane przez dr C. Campbella w dużym stopniu dotyczyły głownie raka piersi, jak również raka prostaty oraz raka jelita grubego.
Rak piersi
Na podstawie przeprowadzonych badań dr C. Campbell określił, że istnieją co najmniej cztery główne czynniki ryzyka wystąpienia raka piersi, na które wpływa odżywianie. [6], które ujął w formie tabeli.
W 2017 roku opublikowane zostały wyniki badań przeprowadzonych na przez Yao-Jen Chang, Yi-Cheng Hou, Li-Ju Chen, Jing-Hui Wu, Chao-Chuan Wu, Yun-Jan Chang oraz Kuo-Piao Chung w Taipei Tzu Hospital. Przedmiotem badań był wpływ diety wegetariańskiej na obniżenie ryzyka zachorowania na raka piersi u kobiet. Badaniu poddane zostały 469 kobiety z czego 233 pacjentki z nowotworem piersi w wywiadzie. Wnioski otrzymane z badania dowodzą, że dieta wegetariańska przeciwdziała i zapobiega wystąpieniu nowotworowi piersi, natomiast mięso, jak również mięso przetworzone wykazują działanie kancerogenne.[7]
Amerykański Instytut Badań nad Rakiem (AICR) na podstawie The American Journal of Clinical Nutrition opublikował, że po 14 latach badań naukowcy odkryli, że u kobiet będące na diecie roślinnej ryzyko zachorowania na raka piersi jest niższe o 15% w porównaniu z kobietami odżywiającymi się w sposób tradycyjny.[8]
Nowotwory piersi są silnie powiązane z żeńskimi hormonami, jak również otyłością m.in. po menopauzalną, jednak spożywanie owoców i warzyw znacznie obniża ryzyko wystąpienia raka piersi ujemnym poziomem estrogenu [9]
Dieta roślinna
Oparty na produktach pochodzenia roślinnego sposób odżywiania się wyklucza/ogranicza spożywanie produktów odzwierzęcych, jak również wysoko przetworzej żywności. Wyróżnia się kilka rodzajów diety roślinnej m.in.: weganizm, a w nim frutarianizm i witarianizm oraz wegetarianizm – laktoowowegetarianizm ( jaja i nabiał ), owowegetarianizm (jaja) latowegetarianizm (nabiał), pescowegetarianizm (jaja, nabiał, owoce morza) semiwegetarianizm inaczej półwegetarianizm, ponieważ sporadycznie w diecie pojawia się mięso i/lub drób,
W skład diety roślinnej wchodzą następujące grupy:
Warzywa
Owoce
Zboża
Rośliny strączkowe
Orzechy i nasiona
Grzyby
Zioła
Dieta roślinna bogata jest w przeciwutleniacze, błonnik, minerały i witaminy. Osobom będącym na diecie roślinnej zaleca się suplementację witaminy B12, a w okresie od jesieni do wiosny suplementację witaminy D3. Spożywanie 4-5 urozmaiconych posiłków dziennie w odstępach co 3-4 godziny, regularna umiarkowana aktywność fizyczna oraz redukcja stresu wpływają korzystnie na stan zdrowia i poprawę samopoczucie.
Amerykańskie Stowarzyszenie Dietetyczne wyraża stanowisko, że odpowiednio zaplanowane diety wegetariańskie, w tym diety ściśle wegetariańskie, czyli wegańskie są zdrowe, spełniają zapotrzebowanie żywieniowe i mogą zapewniać korzyści zdrowotne przy zapobieganiu i leczeniu niektórych, chorób [10]
Literatura
[1] World Health Organization, Health Topic, Cancer, http://www.who.int/cancer/en/
[2] M. Jarosz, „Praktyczny podręcznik dietetyki”, str.399
[3] Medycyna Praktyczna, Onkologia, https://onkologia.mp.pl/informacje/61208,nowotwor
[4] World Health Organization, “Q&A on the carcinogenicity of the consumption of red meat and processed meat”, http://www.who.int/features/qa/cancer-red-meat/en/
[5] World Health Organization, “Q&A on the carcinogenicity of the consumption of red meat and processed meat”, http://www.who.int/features/qa/cancer-red-meat/en/
[6] C. Campbell, “Nowoczesne zasady odżywiania”,
[7] Yao-Jen Chang, Yi-Cheng Hou, Li-Ju Chen, Jing-Hui Wu, Chao-Chuan Wu, Yun-Jan Chang, Kuo-Piao Chung, “Is vegetarian diet associated with a lower risk of breast cancer in Taiwanese women?”, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29017525
[8] American Institute of Cancer Research, “Research Spotlight: Plant-Based Diet Can Lower Risk of Brest Cancer”, http://www.aicr.org/health-at-work/011-nov-2013/haw-plant-based-diet-lower-breast-cancer-risk.html
[9] Francois Mariotti, “Vegetarian and Plant-Based Diets in Health and Disease Prevention”
[10] Stanowisko Amerykańskiego Stowarzyszenie Dietetycznego, Diety Wegetariańskie, http://empatia.pl/magazyn/teksty/stanowisko_ADA_w_sprawie_diet_wegetarianskich_2009.pdf