Przyczyny otyłości u dzieci

Genetycznie otyłość może być spowodowana przez dwa mechanizmy:

• pojedyncze mutacje w niektórych genach mogące same w sobie powodować otyłość – otyłość jednogenowa- wtórna stanowi mniej niż 10% otyłości dziecięcej, tutaj zaliczamy otyłość polekową, wywołaną działaniem ubocznym działanie leków w czasie leczenia np. podczas przewlekłego przyjmowania leków psychotropowych, kortykosteroidów, leków antyhistaminowych, często stosowanych w alergiach.
• ponad 90% otyłości dzieci i młodzieży to otyłość wielogenowa, pierwotna zwana prostą. Przez interakcje licznych wariantów genowych z uwarunkowaniami środowiskowymi, każdy podejrzany gen ma niewielki wpływ na masę ciała, ale ich nałożenie i niekorzystne działanie środowiska powoduje otyłość.

Wpływ czynników dziedzicznych na rozwój tej otyłości może odbywać się na dwa sposoby:

• dziedziczenie wielogenowe – przez nałożenie się licznych i częstych odmian poszczególnych genów, rożnie połączonych u poszczególnych osób. W takich przypadkach każdy gen z osobna nie ma wpływu na masę ciała,        ale w połączeniu z czynnikami zewnętrznymi ( siedzący tryb  życia, stres, przekarmianie) powoduje otyłość.
• dziedziczenie oligogenowe – przez nałożenie się mniejszej liczby genów, ale bardziej znaczących dla patologii otyłości.

Występujące najczęściej zespoły wrodzone, których jednym z objawów jest otyłość;

• Zespół Pradera – Williego- objawia się otyłością z towarzyszącym opóźnieniem rozwoju intelektualnego, opóźnieniem wzrastania, niedorozwojem narządów płciowych z hipogonadyzmem oraz żarłocznością.
• Zespół Bardeta – Biedla w którym występuje opóźnienie umysłowe, hipogonadyzm, barwnikowe zapalenie siatkówki.

Wśród najczęstszych przyczyn endokrynologicznych wyróżniamy:

• Zespół Cushinga – wywołany nadmierną produkcją glikokortykosteroidów  przez nadnercza,  lub ich podawaniem z zewnątrz. Tkanka tłuszczowa rozłożona jest głównie na tułowiu, przy względnie szczupłych kończynach, twarz księżycowata, z rumieńcami, bawoli kark
• Zespół wielotorbielowatych jajników – otyłość spowodowana jest nieprawidłowym wydzielaniem gonadotropin. Objawami tego zespołu u dziewcząt są zaburzenia, miesiączkowania oraz nadmierne owłosienie.
• Niedobór hormonu wzrostu – spowodowany niedoczynnością przedniego płata przysadki mózgowej, charakterystyczną cechą jest karłowatość.
• Niedoczynność tarczycy – otyłość wynika z obniżonej przemiany materii.

Otyłość podwzgórzowa  – zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego:

• Stany zapalne o. u. n.; Choroby naciekowe ( sarkoidoza, białaczki);
• Choroby zwyrodnieniowe (np. stwardnienie guzowate);
• Urazy okołoporodowe, krwotoki, złamania podstawy czaszki;
• Guzy mózgu; Wady wrodzone o.u.n.

Nawyki  żywieniowe jako przyczyna otyłości

Dzieci i młodzież są  grupą najbardziej narażoną na najmniejsze nawet błędy żywieniowe. Prawidłowe żywienie w okresie intensywnego wzrostu stanowi  jeden z głównych czynników warunkujących prawidłowy rozwój psychofizyczny          i motoryczny dziecka  Ma duży wpływ na jakość życia, dobre samopoczucie oraz zdolność uczenia się. Prawidłowe żywienie dziecka to nie tylko zaspokojenie głodu, ale również dostarczenie odpowiedniej ilości składników energetycznych i budulcowych oraz konieczność dostosowania rodzaju pożywienia do potrzeb wciąż rozwijającego się  organizmu. Prawidłowa dieta zapobiega niedoborom podstawowych składników pokarmowych, witamin i pierwiastków śladowych. Nadmiar z kolei składników pokarmowych prowadzić może do otyłości, próchnicy, chorób układu krążenia, układu kostno- stawowego, cukrzycy itp. Respektowanie zasad racjonalnego żywienia dostosowanego do etapu rozwoju dziecka jest niesłychanie ważne. Aby dieta spełniała określone cele żywieniowe winna być monitorowana przynajmniej w 1 r. ż. dziecka. Stosunkowo wiele rocznych dzieci otrzymuje słodycze trzy lub więcej razy w tygodniu. Inne nieprawidłowości żywieniowe to: brak regularności posiłków, niewłaściwy ich rozkład w ciągu dnia, monotonia i zła jakość posiłków, niskie spożycie owoców i warzyw, spożywanie tzw. przekąsek (chrupki, chipsy, orzeszki, itp.). Nawyk podjadania wzrasta we wszystkich grupach wiekowych, szczególnie wśród dorastającej młodzieży. Dziecko otyłe podjada między tradycyjnymi czterema- pięcioma  posiłkami, aby pokryć zwiększone zapotrzebowanie energetyczne. Mała podaż energii podczas śniadania i obiadu oraz podjadanie między posiłkami to błędy dietetyczne charakterystyczne dla otyłości. Stwierdza się, że dzieci  otyłe w drugiej połowie dnia przyjmują więcej energii niż w pierwszej, mniejsza aktywność fizyczna w drugiej połowie dnia sprzyja powstawaniu otyłości. Nadwaga dziecka jest odwrotnie proporcjonalna do podaży energii w pierwszej połowie dnia i wprost proporcjonalna do podaży energii w drugiej połowie dnia. „Z przeprowadzonych badań wynika, że najczęściej otyłe dzieci niestosujące  diety spożywają zbyt dużo pokarmów – tym więcej im ich nadwaga jest większa. Dziecko otyłe dostarcza organizmowi w diecie więcej tłuszczów i mniej węglowodanów niż dziecko zdrowe.

 Przyczyny psychospołeczne

Trudności    z    kontrolowaniem   ilości    spożywanego    pokarmu   wiążą   się z zaburzeniami mechanizmu samoregulacji. Proces samoregulacji obejmuje z jednej strony chęć i gotowość do spożycia niekontrolowanej ilości pożywienia.

Osoby otyłe wydają się kierować przy spożywaniu posiłków czynnikami zewnętrznymi, jak pora dnia czy ilość jedzenia, a nie odczuwaniem głodu.

Wiele badań wskazuje, że złe samopoczucie, negatywne emocje, takie jak lęk, strach, złość, lub paradoksalnie – radość rodzą zwiększoną potrzebę jedzenia. Osoby otyłe sięgają po jedzenie dużo częściej niż osoby nieotyłe, jednocześnie myślą o jedzeniu też dużo częściej.

Żywność jest uniwersalnym środkiem służącym do wyrażania gościnności, nowego sąsiada zaprasza się na herbatę, znajomego na przekąski, a bliskiego przyjaciela na udział w pełnym posiłku.  Powszechnym  zjawiskiem  jest  posiadanie w domu słodyczy  i częstowanie nimi nieoczekiwanych gości. Skłonności do przejadania się sprzyja  również poczucie odrzucenia, przeżywany gniew oraz wrogość. Tycie dziecka może być reakcją na działanie jakiegoś czynnika jak  rozwód rodziców, narodziny rodzeństwa, żałoba.  Dzieci, które czują się niekochane, mają poczucie odrzucenia, zamykają się w sobie, tłumią swoje uczucia i emocje poszukują  „pocieszenia” w jedzeniu.  Podjadanie jest często skutkiem nudy, samotności i braku przyjaciół. Przejadanie jest dla wielu osób pewnego rodzaju środkiem uspokajającym, poprawiającym nastrój, jest sposobem rekompensaty za życiowe niepowodzenia , frustracje i lęki.

Przyczyny behawioralne

Ludzie otyli w odróżnieniu od osób szczupłych nie kierują się w przyjmowaniu pokarmów endogennymi sygnałami sytości, lecz bodźcami egzogennymi. Częściej reagują na potrawy zwiększonym wydzielaniem śliny i są podczas jedzenia bardziej pobudzeni.

W   teorii  behawiorystycznej   wyuczone w  dzieciństwie   nieprawidłowe   zachowania  i nawyki żywieniowe powodujące, że człowiek w późniejszych okresach życia pobiera znacznie więcej energii niż potrzebuje, uznawane są  za przyczynę otyłości. Nieprawidłowość w sferze zachowań żywieniowych przejawia się brakiem ustalonych pór posiłków, jedzeniem pomiędzy posiłkami (pojadanie), przyzwyczajeniem do obfitych, wysokokalorycznych dań itp.