Coraz więcej uwagi naukowcy poświęcają na prace naukowe nad mikroorganizmami zasiedlającymi organizm ludzki. Zalicza się do nich bakterie, wirusy i eukariota i określa terminem „mikrobiota”. Oprócz tego pojęcia pojawia się również nazwa „mikrobiom”, którą określa się zbiór genów mikroorganizmów.
Bakterie zasiedlające organizm człowieka tworzą pewne złożone struktury, zdolne do komunikacji zarówno między sobą, jak i z organizmem gospodarza. Dzięki temu regulują one same swoją liczebność, synchronizują swoje działania w odpowiedzi na sygnały wysyłane ze strony organizmu. Ze względu na tę silną zależność poznanie mikrobiomu człowieka wydaje się niezbędne.
Mikrobiota pełni w ustroju człowieka liczne funkcje. pozytywnie wpływa na ciągłość bariery śluzówkowej i działa przeciwzapalnie poprzez zmniejszanie stężenia cytokin prozapalnych. Indukują także syntezę wspomnianych już mucyn, chroniących nabłonek przed toksynami i bakteriami patogennymi. Dodatkowo, zajmując niszę ekologiczną i stymulując układ odpornościowy, bakterie komensalne chronią przed namnażaniem się potencjalnych patogenów. Skład mikrobiomu ma również duże znaczenie w rozwoju reakcji alergicznej u osób z predyspozycją genetyczną. Rozwój alergii związany jest z dominacją odpowiedzi Th2-zależnej. Wykazano, że ochronne działanie mają bakterie z gatunku Bacteroides fragilis, które nie tylko przyczyniają się do przewagi odpowiedzi Th1-zależnej, lecz także za pośrednictwem limfocytów regulatorowych indukują odpowiedź przeciwzapalną, tym samym ograniczają rozwój chorób wywoływanych nadmierną odpowiedzią limfocytow Th2 w błonach śluzowych przewodu pokarmowego i układu oddechowego. Pojawiające się doniesienia sugerują, iż wystąpienie objawów alergii u dzieci jest związane ze zmniejszeniem ilości bakterii Lactobacillus i Bifidobacterium. Wykazano, że rozwój astmy oskrzelowej u dzieci po ukończeniu pierwszego roku życia zależy m.in. od ich flory jelitowej w okresie noworodkowy.
Gwałtowne zmiany w składzie mikrobioty, prowadzące do objawów chorobowych, nazywamy dysbiozą. Do najistotniejszych jej przyczyn należą: zmiana diety, zmiana funkcjonowania układu immunologicznego (pod wpływem stresu czy modyfikacji stylu życia) oraz – przede wszystkim – antybiotykoterapia. Za sprawą antybiotykoterapii dochodzi też do znacznej modyfikacji składu gatunkowego mikroorganizmow jelitowych, a przede wszystkim do zmniejszenia jego zróżnicowania. Obserwowane zmiany w strukturze mikrobiomu utrzymują się nawet do 2 lat od zakończenia leczenia. Nawet po długim czasie od zakończenia leczenia przeciwbakteryjnego występuje zmniejszona odporność na zakażenia bakteriami patogennymi. Dzieje się tak prawdopodobnie dlatego, że podczas stosowania antybiotyku dochodzi do zaburzenia interakcji z gospodarzem, co upośledza prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego.
Współpraca: mgr Edyta Strasburger-Chmielewska
